Rada Stanu rozbija nową ustawę azotową. Rolnicy znów w środku burzy

Holandia

Holandia wraca do tematu, który od lat rozpala emocje - azot. Najwyższy organ doradczy rządu - Rada Stanu (Raad van State) - miażdżąco ocenia projekt nowej „ustawy azotowej” przygotowanej przez ustępującą minister rolnictwa Femke Wiersmę (BBB). W skrócie: ma być lepiej, a w projekcie nie ma pewności, że emisje faktycznie spadną.

Co budzi największy sprzeciw? Po pierwsze - zbyt mało konkretów. Rada Stanu (Raad van State) wskazuje, że w proponowanych przepisach brakuje twardych, gwarantowanych celów i narzędzi, które realnie wymuszą ograniczanie emisji. Sam zapis „kiedyś będzie mniej” to za mało, gdy w grę wchodzą zobowiązania wobec obszarów chronionych Natura 2000 i unijne wymogi ochrony przyrody.

Po drugie - niejasny plan „zmiany kierunku”. Ministerstwo chce odejść od wskaźnika KDW (krytycznej wartości depozycji - czyli maksymalnej ilości osadów azotu, jaką dany obszar przyrodniczy może znieść bez szkód) i zamiast tego bardziej sterować emisjami. Problem w tym, że według Rady Stanu (Raad van State) uzasadnienie takiej zmiany jest słabe, a sama metoda ma być dopiero dopracowana. Innymi słowy - rząd proponuje przestawić zwrotnicę, ale nie pokazuje, dokąd dokładnie jedzie pociąg.

Rada Stanu (Raad van State) podkreśla też ważną rzecz, o której w debacie często się zapomina: rolnicy nie mają pełnej kontroli nad tym, ile azotu „wyląduje” w wrażliwych obszarach przyrodniczych. Depozycja może pochodzić także z innych źródeł, na przykład z ruchliwej autostrady w okolicy. Jeśli więc prawo ma być uczciwe i skuteczne, musi jasno rozdzielać, co wynika z emisji gospodarstw, a co z innych gałęzi gospodarki.

Jest jeszcze trzeci element - ryzyko pogorszenia stanu przyrody. Rada Stanu (Raad van State) ostrzega, że opóźnianie działań albo zbyt miękkie przepisy mogą oznaczać dalsze niszczenie terenów chronionych, co stoi w sprzeczności z europejską dyrektywą ptasią i siedliskową. A gdy Holandia przegrywa w sądach - rachunek zwykle płacą podatnicy, a konsekwencje spadają na całe sektory, od budownictwa po rolnictwo.

W tle jest też presja terminów. Dotychczasowe cele mówią o tym, że do 2030 roku połowa obszarów Natura 2000 powinna znaleźć się poniżej KDW, a do 2035 roku - znacząco większa część. Rada Stanu (Raad van State) wskazuje, że wycięcie KDW z ustawy osłabia jasność rozliczania państwa z postępów. A bez czytelnego licznika trudno przekonać społeczeństwo, że „tym razem naprawdę się uda”.

Co to oznacza dla mieszkańców Holandii - także dla Polonii? Najpewniej kolejną rundę politycznych przepychanek i nerwów w terenie. Rolnicy od dawna czują, że są na celowniku, a jednocześnie rząd próbuje znaleźć formułę, która nie zablokuje inwestycji i budów. Jeśli jednak projekt wróci do Tweede Kamer w obecnej postaci, może dostać czerwone światło - a wtedy spór o azot wróci na ulice i do sądów.


Mini-słowniczek (niderlandzki-polski) z przykładami 

stikstof - azot
[NL] De stikstofuitstoot zorgt al jaren voor politieke spanningen in Nederland.
[PL] Emisja azotu od lat powoduje napięcia polityczne w Holandii.

stikstofwet - ustawa azotowa
[NL] De nieuwe stikstofwet krijgt stevige kritiek van juristen en experts.
[PL] Nowa ustawa azotowa spotyka się z ostrą krytyką prawników i ekspertów.

uitstoot - emisja
[NL] De overheid wil de uitstoot van stikstof drastisch verminderen.
[PL] Rząd chce drastycznie ograniczyć emisję azotu.

stikstofdepositie - depozycja azotu
[NL] Boeren hebben weinig invloed op waar de stikstofdepositie uiteindelijk terechtkomt.
[PL] Rolnicy mają niewielki wpływ na to, gdzie ostatecznie trafia depozycja azotu.

natuurgebied - obszar przyrodniczy
[NL] Veel natuurgebieden staan onder druk door een te hoge stikstofbelasting.
[PL] Wiele obszarów przyrodniczych jest pod presją z powodu zbyt dużego obciążenia azotem.

Raad van State - Rada Stanu
[NL] De Raad van State waarschuwt dat de wet juridisch zwak is onderbouwd.
[PL] Rada Stanu ostrzega, że ustawa jest słabo uzasadniona pod względem prawnym.

Tweede Kamer - Izba Reprezentantów
[NL] Het wetsvoorstel ligt nu ter discussie in de Tweede Kamer.
[PL] Projekt ustawy jest obecnie przedmiotem debaty w Izbie Reprezentantów

Pytania dla czytelników

1. Czy uważasz, że Holandia powinna rozliczać redukcję azotu głównie poprzez emisje, czy poprzez depozycję w naturze?

2. Czy rolnicy są w tej debacie traktowani fair, czy raczej robi się z nich „chłopca do bicia”?

3. Jakie rozwiązanie byłoby Twoim zdaniem najrozsądniejsze - ograniczenia, wykup gospodarstw, czy inwestycje w technologie?


Daj znać w komentarzu, jak wygląda to z Twojej perspektywy.

28.12.2025 Niedziela.NL // foto: Budynek Rady Stanu w Hadze. // fot. Dutchmen Photography, Holandia / shutterstock.com // zdjęcie ilustracyjne 

(cdg)